हि कविता २१ सप्टेंबर १९८२ ला सदानंद रेगे ह्यांचा मृत्यु झाल्यानंतर दिलीप चित्रे यानी 'अभिरुची' च्या जानेवारी १९८३ च्या अंकात प्रकाशित केली होती. रेग्यांच्या कोणत्याही संग्रहात ही कविता आलेली नाही.
प्रकाशक हा मदारी असतो
लिहिता ना येणार्‍यांना तो लिहिते करतो.
पाणीपुरीला जसे जिर्‍याचे पाणी
तसा तो लेखकांना अटळ असतो.
त्याच्याकडे एक भली मोठी बॅटरी असते.
काळोखातल्यांना तो प्रकाशात आणतो.
प्रकाशक हा पेटीतल्या मिठाईसारखा सुसंकृत असतो.
कशासाठी तरी तो सारखी झीज सोशीत असतो.
लेखकाप्रमाणेच तोही वरचेवर सेमिनारला वगैरे जातो.
लेखकातले जे गाणारे असतात त्यांचे गाणे करतो.
सटीसहामासी लेखकाना घरी बोलावून
तो त्याना रॉयल टी देतो.
प्रत्येक प्रकाशकाच्या देवघरात शॉयलॉकचा फोटो असतो.
या चित्रातला शॉयलॉक साईबाबांसारखा दिसतो.
दिवसाचे तेवीस तास तो वात्सल्यरसाने ओथंबलेला असतो.
पण केव्हा केव्हा तो खणखणीत परखडपणाही दाखवतो.
'कोळशाच्या दुकानातले कोळसे' तशी तुमची पुस्तकं
ही त्याची गर्जना ऐकून् भले भले लेखक शब्दगळीत होतात.
प्रकाशकाचे गणित रँग्लर परांजप्यांसारखे असते.
पै पैच्या हिशोबागणिक तो नाथांसारख्या टाळ्या वाजवतो.
प्रत्येक प्रकाशक हा मॉमपेक्षाही अधिक पैसे लेखकाला वाटतो.
देवळाच्या पायर्‍या उतरीत तो खाली येऊ लागला
की धट्टेकट्टे लेखकही लुळ्यापांगळ्याचं सोंग घेऊन उभे राहतात.
ज्या लेखकाना आयुष्यात एकदा तरी मोटरीत बसायचे असते,
त्याना प्रकाशकावरच मदार ठेवावी लागते.
प्रकाशकाचा स्वतःचा असा दरबार असतो.
या दरबारात बसून प्रकाशक लेखकाना शहाणे करूनी सोडतो.
या दरबारात येताना लेखकाना मानेला स्प्रिंगा लावून घ्याव्या लागतात.
टाळ्यांचे टेपरेकॉर्डिंग त्याने खास अमेरिकेहून आणलेले असते.
लेखक म्हणजे कारकून या सत्याचे प्रूफ प्रकाशक प्रत्यही देत असतो.
पुस्तके बांधून घेण्यापलीकडे कसलंच बायंडिंग प्रकाशकावर नसते.
लठ्ठ् लेखकांना तो नित्य नेमे डायेटवर ठेवतो.
मठ्ठ लेखकांना तो फटकन् बोलतो.
हा़डकुळ्या लेखकांच्या बेडकुळ्या काढून दाखवतो.
भांडकुळ्या लेखकांच्या तोंडाला लागायला याला लाज वाटते.
अशा या परमदयाधन प्राण्याला,
परमेश्वरा, जन्मोजन्मी प्रकाशकाचाच जन्म दे.
त्याला कुत्रं, मांजर् वगैरे करून आम्हा लेखकांची कुचंबणा करू नकोस.
तो कुत्रं झाला तर आम्हाला मांजर व्हावं लागेल.
तो मांजर झाला तर आम्ही उंदीर होऊ.
पुस्तकं खाणार्‍या झुरळांना कधीकधी
प्रकाशकाचा चेहरा फुटलेला वाटतो
म्हणून ही प्रार्थना एवढंच.
सहस्त्रयोन्या वगैरे आम्हा कर्मदरिद्रांना.
त्याला एवढी एकच ठेव,
पुस्तके छापण्याची...."
कवी - सदानंद रेगे
(आभार :-अशोक पाटील)
